“Ölüm Çukurları” yakıyor!

Yanık Sempozyumu adı altında hazırlanan çalışmalar bir çalıştıya dönüştürülerek, önümüzdeki süreçte özellikle bu bölgede bir kangren haline gelen ‘tandır yanıkları” ve beraberinde oluşturduğu hastalıklara yönelik yapılması gereken konular basın toplantısında ele alındı.

Van Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde Başhekim Doç. Dr. Sehahattin Çelik, yerel ve ulusal basın mensupları ile bir araya gelerek, bir çok bilim insanının konuşmacı olarak katıldığı ‘Yanık Sempozyumu’nun detaylarını paylaştı.

Bölgenin en önemli gerçeği olan ‘tandır’ın yol açtığı ölümler, hastalıklar, yanıklar hakkında detaylı bir raporun hazırlandığını belirten  Başhekim Doç. Dr. Sehahattin Çelik, istatistiği oranlarda tandırın insan üzerinde oluşturduğu tahribatı gözler önüne sergi.

Doç. Dr. Sehahattin Çelik, slayt sunumla yapılan çalışmaları anlatırken, çözüm önerileri konusunda da bilgiler paylaştı.

Çelik, 20 yıldan fazla süreyle tandıra maruz kalanların yemek borusu kanseri, akciğer kanseri ve idrar torbası kanserine yakalanma riskinin arttığına işaret etti.

Tandırların yakıt şekline de değinen Çelik, biyoyakıt kullanılan tandırlarda oluşan dumanın akciğer hücrelerine zarar verdiğini ve solunum yolu fonksiyonlarını 3,5 kat arttırdığına değindi.

Saha çalışması ve bilimsel bir çalışma sonucunda tandır yakıtı olarak kullanılan ‘Tezek’in diğer yakıtlara göre daha az miktarda insanlar üzerinde etki yaptığının ortaya çıktığını belirten Çelik, tandır yanıklarının ve tandır dumanına bağlı hastalıkların kaderimiz olmadığını söyledi.

“TANDIRLARIN ÇOĞU KAPALI ORTAMDA”

Başhekim Doç. Dr. Sebahattin Çelik, tandır kültürü ve yanıkları ile ilgili 2 gün süren çalıştay düzenlediklerini belirterek, “Van ve çevresinde 100 bin civarı çukur tandır bulunmakta. Bu tandırların neredeyse yüzde 99’u kapalı ortamda. Kadınlar tandır dumanına ve tandır yanığına maruz kalıyor. Buda kadınlarda yemek borusu kanserine yol açıyor. Dünyada yemek borusu kanseri erkeklerde 2 kat fazlayken, Van ve çevresinde tersi söz konusu. Kadınlarda yemek borusu kanseri 2 kat daha fazla” dedi.

“VAN GENELİNDE 100 BİNDEN FAZLA TANDIR VAR”

Yapılan saha çalışmaları sonucunda Van genelinde 100 binden fazla tandırın olduğunu belirten Dr. Çelik, “Söz konusu tandırların 84 Bine yakını aktif olarak kullanılıyor. En fazla tandır ise Erciş ilçesinde mevcut. Tandır yanıkları ise en fazla Çatak ilçesinde meydana gelmiş. Elde edilen veriler incelendiğinde toplam tandır yanığına bağlı vaka sayısının 4 Bin 500’e yakın olduğu ve bu vakaların tüm yanık vakalarının %6,4’ünü kapsıyor. Bu yanıkların başında kadın ve çocuklar ağırlıklı olarak yer alıyor” dedi.

“SORUN VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ”

Bu önemli çalışmanın ortaya sunduğu veriler doğrultusunda sorunun temeli ve çözüm önerilerinin ortaya çıktığını belirten Dr. Çelik, “”Hastane olarak 2 yıldır mahalle, saha ve kırsal köylerde araştırma yaparak hem çok kapsamlı yanık merkezimizin hasta verilerini inceleyerek hem de tandır dumanının kimyasal analizini yaparak derli toplu bilimsel çalışmayı sonuçlandırdık. İşin sosyolojik, ekonomik ve sağlık yönünü içine alan sempozyum oldu. Van ve çevresinde 100 bin civarı çukur tandır bulunmaktadır. Bu tandırların neredeyse yüzde 99’u kapalı ortamdadır. Bu tandırlar ayrıca tamamen kadın emeği üzerinde dönmektedir. Kadınlar tandır dumanına ve tandır yanığına maruz kalmaktadır. Tandır dumanı içinde özellikle odun tandırlarında ağır hidrokarbonlar dediğimiz kanserojen moleküller bulunmaktadır. Ayrıca karbonmonoksit dediğimiz toplumun da çok iyi bildiği duman zehirlenmesine neden olan moleküller bulunmaktadır. Bir kadın kapalı ortamda günde ortalama 4 saat çalışmaktadır. Haftada 2 gün çalıştığını düşünseniz 50 yaşına kadar yaklaşık 20 bin saat bu dumana, bu tandıra maruz kalmaktadır. Sonuç olarak biz bu tandırların ıslah edilmesi ve iyileştirmesi gerektiğini ortaya koyduk. Bunun için de politika yapıcılarına veri hazırladık. Burada şunu önerdik. Ucuz halk ekmeği üretilir ve tandıra olan ihtiyaç azaltılır. İkincisi tandır eğer olacaksa, bu kadim bir kültür değişmez, bu tandırların seviyesi biraz yukarı kaldırılır. Bu iki farklı dokunuşla tandır yanıkları ve tandır duman hastalığını minimalize edebiliriz” şeklinde konuştu.

“ÖRNEK TANDIR MODELLERİ OLUŞTURULABİLİR”

Tandır gerçeğinin ailelerin en önemli geçim kaynağı olduğunu, bunun artık bir sektör haline geldiğinden de söz eden Çelik, çözüm önerileri konusunda da önemli açıklamalarda bulundu.

Çelik, “Ucuz ekmek üretip, bunu dağıtabilirseniz bu azalır. İkincisi çukur tandırları göbek seviyesine kadar yükseltebilirsiniz. Üçüncüsü ise tandırın havalandırma sisteminin çok iyi olması lazım. Bir diğer öneri ise İMC usulü ortak tandırlar yapılabilir. Bunlar yapılabilir. Çokta hayalci olmamak lazım, bu çalışmanın, bu sempozyumun amacı tandırı ortadan kaldırmak değil, amacımız böyle bir durumun var olduğunu göstermek. İyileştirme çalışmaları ikinci etap bir projedir. Vali beyde bu konuda çok iyi niyetli, ‘en çok yanığın olduğu bölgeyi tespit edin, biz oraya 20 tane rehabilite edilmiş tandır yapalım’ dedi. İkinci bir çalışmada bu olsun dedi. Basın mensuplarının bu konunun üzerinde durması gerekiyor. Bilim insanları olarak bu çalışmayı yaptığımız için vicdanımız rahatladı. Çok emek sarf ettik ve bir ürün ortaya çıkardık ve önerilerimizi sunduk” dedi.